مختصات: شرقی′۰۰°۴۳ شمالی′۰۰°۳۷ (نقشه)

مناطق کردنشین برپایه نقشه سازمان سیا.

مناطق کردنشین یا سرزمین کردستان مجموعهٔ از مناطق کردزبان در ایران، ترکیه، عراق و سوریه‌است. مردم کرد در سراسر ایران پخش هستند.^[۱][۲][۳]

مناطق کردزبان در ایران در استان‌های آذربایجان غربی، ایلام، کردستان، کرمانشاه، خراسان شمالی بوده و همچنین در مناطقی از استان‌های گیلان، قم، قزوین، فارس و مازندران و بلوچستان و همدان نیز جمعیتهای پراکنده کرد زندگی می‌کنند. در جمهوری آذربایجان،ارمنستان و در کردستان ترکیه، کردستان عراق و کردستان سوریه نیز کردها زندگی می‌کنند.

تمام سرزمین کردنشین از زمان امپراتوری ماد تا سال ۱۵۱۴ میلادی یکی از ایالات ایران بود. در جنگ چالدران که بین نیروهای شاه اسماعیل اول صفوی و سلطان سلیم اول عثمانی در سال ۱۵۱۴ میلادی انجام گرفت بر اثر شکست ایران، بخشی از سرزمین کردستان از ایران جدا شد و نصیب عثمانی گردید. امپراتوری عثمانی سالها بر بخش جدا شده سرزمین کردستان از ایران، فرمان‌راند تا اینکه با پایانجنگ جهانی اول و نابودی امپراتوری عثمانی متصرفات آن: سرزمین کردستان، سرزمین‌های عربی، آسیای کوچک و بالکان تدریجاً تقسیم و یا مستقل گردیدند. بخش جدا شده سرزمین کردستان از ایران، در نقشهٔ جغرافیای امروزی در سه کشور ترکیه، عراق، و سوریه قرار می‌گیرد. تصاویر مناطق کردنشین

جغرافیا [ویرایش]

این سرزمین بخش‌های گسترده‌ای از غرب و شمال غربی ایران، شرق و جنوب شرقی ترکیه، شمال و شمال شرقی عراق، و نیز شمال شرقی سوریه را شامل می‌شود که عمدتاً کوهستان‌های مرتفع با کوه‌های سر به فلک کشیده می‌باشد. مساحت منطقه به طور تقریبی به وسعت ۱۹۰۰۰۰ کیلومتر مربع می‌باشد. جمعیت کردها تقریبا ۴۵ میلیون تن [۱] برآورد شده‌است که ۵ تا ۷ میلیون تن از آنها در ایران زندگی می‌کنند. بیشتر کردهای ایران در استان‌های آذربایجان غربی، ایلام، کردستان، کرمانشاه، لرستان، گیلان، و خراسان شمالی به سر می‌برند.

مناطق کردنشین عمدتاً کوهستانی است که از شرق به وسیله دامنه‌های شرقی کوه‌های زاگرس و دریاچه ارومیه منتهی می‌شود. از این قسمت به طرف جنوب و حد فاصل همدان و سنندجامتداد می‌یابد. در طرف جنوب هم بعد از دور زدن کرمانشاه و کرکوک به موصل ختم می‌شود. از شمال به طرف ماردین، ویران‌شهر و اورفه امتداد یافته، آن گاه از شمال به طرف ملطیه و حوزه رودفرات می‌رود تا به کمالیه می‌رسد. در قسمت‌های شمالی کردستان محدود به کوهستانهای مرگان داغ و هارال داغ است که به طرف ارزنجان و ارزروم امتداد یافته و تا کوههای آرارات پیشرفته که مرز طبیعی بین ترک‌ها در شمال و کردها در جنوب به شمار می‌رود. البته بسیارند کردهایی که در خارج از این محدوده بیان شده زندگی می‌کنند اما در آن مناطق در اقلیت هستند. محدودهٔ جغرافیایی این مناطق مورد مناقشه‌است.

مناطق کردنشین اگر چه کوهستانی است اما همین مناطق کوهستانی دارای دره‌های وسیع و حاصلخیزی نیز می‌باشد. کوههای این منطقه در زمستان‌ها پوشیده از برف است و در تابستان‌ها با آب شدن برفها به مانند فرشی سبز رنگ از زیباترین مناطق دیدنی جهان می‌شود. چراگاه‌های آن که در دورانهای دور پرورش دهنده اسب‌های مادی بوده‌اند امروزه نیز برای چرای رمه‌های ایل‌های کرد ایران از اهمیت به سزایی برخوردارند.

در ایران [ویرایش]

مردم کرد در سراسر ایران پخش هستند.^[۴][۵] بخش‌های کردنشین ایران از شمال استان آذربایجان غربی شروع می‌شود و با در بر گرفتن نیمه غربی و جنوبی این استان، دیگر استان‌های غرب ایران یعنی استان کردستان، کرمانشاه، ایلام بوده و خراسان شمالی و همچنین در مناطقی از استان‌های گیلان یعنی لوشان و چمخاله و لنگرود در استان‌های قزوین، فارس و مازندران نیز جمعیتهای پراکنده کرد زندگی می‌کنند.^[۶] را شامل می‌شود.

کردها به دیگر نقاط ایران نیز مهاجرت کرده‌اند کردهای خراسان و بلوچستان از این قبیل می‌باشند. کردهای خراسان را شاه عباس به خراسان کوچاند و در شمال آن سرزمین، در نواحی ابیورد و دره گز و باخرز تا حدود مرو مسکن داد؛ تا در برابر ازبکان و ترکمانان مهاجم سدی باشند. در قسمت‌هایی از استان خراسان شمالی و قسمت‌هایی از خراسان رضوی نیز مناطقی وجود دارند که مردم در آن مناطق به زبان کرمانجی صحبت می‌کنند که از این میان می‌توان به مناطق: اسفراین، بجنورد، شیروان، قوچان، درگز، چناران و باجگیران اشاره نمود. مردم کردتبار این مناطق بنا به روایت تاریخ از ایل افشار هستند که در زمان شاه اسماعیل از منطقه جنوب دریاچه ارومیه به این نواحی برای محافظت از قلمرو شاه اسماعیل کوچ داده شدند و بنا به روایتی دیگر شاه اسماعیل آنان را به خاطر تضعیف سرکشی خان‌های کرمانجی و استفاده از آنان در مقابله با حملات بی امان ازبکان به خراسان بزرگ کوچاند.^[۷]

از شهرهای مهم کردنشین ایران که مرکز استان هستند می‌توان کرمانشاه، سنندج و ایلام را نام برد.